Wat betekent het tijdelijk handelingskader voor mijn projecten? UPDATE 1 september 2023

Het tijdelijk handelingskader PFAS zal vermoedelijk rond de jaarwisseling in werking treden - de definitieve datum is nog niet gekend. 

Dit tijdelijk handelingskader (THK) voorziet op dit moment geen overgangsperiode en zal dus van kracht zijn voor alle grondverzet vanaf de datum van in werking treding. Het is dus essentieel dat u nu reeds start met de nodige voorbereidingen om vertraging van de werken te voorkomen.

UPDATE: op 1 september 2023 werden de ontwerpversies voor de opmaak van de Kwaliteitstoets en voor de uitlogingstest gewijzigd. Dit artikel werd op basis daarvan aangepast.   

Belangrijke impact

Het THK heeft belangrijke gevolgen voor uw projecten, maar ook voor gestapelde bodemmaterialen op een tussentijdse opslagplaats, centrum voor grondreiniging of centrum voor slibverwerking:

• De conformverklaringen van bestaande technische verslagen - die niet conform het THK werden opgesteld - vervallen op het moment van in werking treden;
• Alle grondverzettoelatingen die werden afgeleverd op basis van deze technische verslagen, zullen eveneens niet meer geldig zijn;
• Het technisch verslag dient dan geactualiseerd te worden aan de hand van de bepalingen en gebruiksvoorwaarden van het THK en de bijhorende kwaliteitstoets. Vervolgens dient het technisch verslag opnieuw conform te worden verklaard. 
• Nadat het technisch verslag opnieuw conform werd verklaard, kan de uitvoerder van de werken of de exploitant van een TOP/CGR/CSV een nieuwe grondverzettoelating aanvragen. De eerder afgeleverde grondverzettoelatingen die ondertussen vervallen zijn, moeten vernieuwd worden.

Wat moet de erkende bodemsaneringsdeskundige doen om het technisch verslag te actualiseren? 

In overleg tussen de beroepsorganisaties VEB, VOBAS, de erkende bodembeheerorganisaties en OVAM werd er overeengekomen dat de erkende bodemsaneringsdeskundige dient te beschikken over PFAS-analyses om een het technisch verslag te actualiseren en uit te breiden met de kwaliteitstoets. Met andere woorden kan er geen conformverklaring worden aangevraagd zonder de nodige PFAS analyses of kwaliteitstoets.

Dit biedt uiteraard ook het voordeel dat de aannemer een zo volledig mogelijk zicht heeft op de effectieve gebruiksmogelijkheden. 

Het THK deelt de gebruiksmogelijkheden van bodemmaterialen in op basis van een aantal cumulatieve criteria, die bijkomende onderzoekinspanningen vereisen. Kort samengevat (Voor een completer overzicht van de gebruikscriteria, klik hier):

• Bodemmaterialen die geen overschrijding van de rapportagegrens vertonen. Deze kunnen in alle situaties hergebruikt worden;
• Bodemmaterialen die een overschrijding van de rapportagegrens vertonen, zonder echter de waarde voor Vrij Gebruik (WVG) te overschrijden. Voor deze bodemmaterialen is de kwaliteitstoets verplicht. Om deze bodemmaterialen te kunnen gebruiken in waterwingebied/beschermingszones I, II, III of een onderwatertoepassing, dienen uitloogproeven uitgevoerd worden;
• Bodemmaterialen die een overschrijding van de Waarde voor Vrij gebruik vertonen. Ook hier dient een uitloogproef uitgevoerd te worden, met name om na te gaan of gebruik binnen de kadastrale werkzone  mogelijk is, of bouwkundig bodemgebruik/vormvast product buiten de kadastrale werkzone. Voor gebruik binnen de kadastrale werkzone kan bovendien de plaatsing van peilbuizen vereist zijn (Ontwerpversie - Bepaling gemiddelde grondwaterconcentratie PFAS in de kadastrale werkzone).

PFAS werden reeds eerder geanalyseerd

Voor staalnames vanaf 19 april 2022 is het analyseren van PFAS verplicht. Voor deze technische verslagen zal een actualisatie meestal eenvoudiger zijn dan wanneer er nog geen PFAS-analyses beschikbaar zijn. Toch vergt het THK een aantal belangrijke verificaties:

• Conform de richtlijn van 4 april 2022, werden het merendeel van de PFAS analyses in de toplaag genomen. Uit sommige technische verslagen blijkt echter dat dieper ook verhoogde concentraties (boven de rapportagegrens en minder frequent boven de WVG) kunnen voorkomen. Deze kunnen bvb. gelinkt zijn aan het dieper gelegen grondwater. Dit heeft als gevolg dat de erkende bodemsaneringsdeskundige ook een duidelijke uitspraak dient te doen m.b.t. die diepere lagen. Hij evalueert daarbij of bijkomende staalname nodig is.
• De toetsingswaarden zijn gewijzigd. In de eerste plaats is er de verstrenging van de WVG voor PFOA (2 ipv 3 µg/kg). Maar ook belangrijk is dat de som PFAS uitgebreid wordt met de indicatieve parameters. Dit kan dus resulteren in een hoger resultaat, waarbij de WVG (8 µg/kg ds) kan overschreden worden. 
• Ook de toetsingswaarden saneringsnorm zijn gewijzigd, hetgeen een impact heeft op o.a. gebruik binnen de kadastrale werkzone en bouwkundig bodemgebruik/ vormvast product.   
• De cumulatieve gebruikscriteria van het THK en de kwaliteitstoets hebben ook als gevolg dat er ook dikwijls een bijkomende afperking nodig zal zijn (zie verder).

Noodzaak tot afperking 

Verwacht wordt dat er regelmatig een bijkomende afperking nodig zal zijn. Door de extra gebruikscriteria voor bodemmaterialen waarvoor de rapportagegrens wordt overschreden, zal de afperking binnen uw project meestal complexer worden en bijkomende staalnames vereisen. Het kan daarbij gaan om analyses in het vaste deel of extra uitloogproeven. 

In het bijzonder kunnen de voorwaarden voor gebruik buiten de kadastrale werkzone, onder het 'gemiddelde grondwaterniveau', de gebruiksmogelijkheden van bodemmaterialen sterk beperken. Daarom is het belangrijk om de aanwezige concentraties zo goed mogelijk in kaart te brengen.  

Start tijdig met de actualisatie en het bijkomende veldwerk !

Uit het bovenstaande overzicht blijkt duidelijk dat voor veel projecten het nodige veldwerk en de vereiste analyses niet beperkt zullen blijven tot PFAS-analyses in het vaste deel van de bodem. In vele gevallen zullen ook uitloogproeven vereist zijn en peilbuizen moeten worden geplaatst. Daarbij volgt er nog een grondwaterstaalname. 

Dat zal de nodige tijd vragen, rekening houdend met de capaciteit van de labo's, erkende bodemsaneringsdeskundigen en hun veldwerkers. 

Als de grond- ruimings- of baggerwerken voor uw project na het in voege treden van het tijdelijk handelingskader zal doorlopen of zal starten, of indien gestapelde hopen pas later afgevoerd zullen worden, neem dan zo snel mogelijk contact op met uw erkende bodemsaneringsdeskundige zodat deze het nodig kan doen.  

Wat met lopende werven die na het in voege treden van het THK zullen doorlopen ?

Voor lopende werven die gedeeltelijk vóór en ná het in werking treden van het tijdelijk handelingskader PFAS worden uitgevoerd, is het essentieel dat er een stand van zaken beschikbaar is van de werken tot op het moment van de omschakeling. Dit is zowel van toepassing op de geactualiseerde technische verslagen waarbij er al een deel werd uitgevoerd, als voor grondverzettoelatingen die vernieuwd dienen te worden. 

Dit vereist een goede communicatie tussen de verschillende actoren: de opdrachtgever, de aannemer, de erkende bodemsaneringsdeskundige en de erkende bodembeheerorganisatie. Alleszins moet er duidelijkheid zijn over het uitgevoerde deel voor en na. 

Van zodra het uitgevoerde deel van vóór het in voege treden gekend is, raden we aan om dit onmiddellijk via de eindverklaring over te maken aan Grondbank (via de Grondbank Community). 

Heeft u vragen over het tijdelijk handelingskader PFAS en de impact er van? Contacteer ons gerust via grondbank@grondbank.be