Het tijdelijk handelingskader PFAS werd definitief goedgekeurd op de ministerraad van 7 juli 2023. De datum van in werking treden zal nog worden bepaald door Vlaams minister van Justitie en Handhaving, Omgeving, Energie en Toerisme, Zuhal Demir.
We vatten kort samen wat dit handelingskader inhoudt. Ook worden de voorwaarden van de kwaliteitstoets uiteengezet. Hierbij wordt rekening gehouden met de recentste ontwerp Code van Goede Praktijk voor de opmaak van de kwaliteitstoets (1 sept 2023).
Vooraf
- De stappen van het tijdelijk handelingskader, alsook deze van de kwaliteitstoets dienen te worden doorlopen in het kader van de opmaak van het technisch verslag.
- Bij het gebruik binnen de kadastrale werkzone maakt het tijdelijk handelingskader een onderscheid tussen bouwkundig bodemgebruik/vormvast product en gebruik als bodem. Dit wijkt af van de gebruikelijke methodiek van Vlarebo.
- Voor de som van alle PFAS dienen zowel de kwantitatieve als indicatieve parameters te worden opgeteld, zowel voor de analyses in het vaste deel als voor de uitloogproef. Alle meetwaarden boven de rapportagegrens dienen meegenomen te worden.
- Hoogste Toetsingswaarde Saneringsnorm (TWSN): voor PFOS is dat de toetsingswaarde saneringsnorm voor bestemmingstype V: 268 µg/kg ds, voor PFOA is dat de toetsingswaarde saneringsnorm voor bestemmingstype IV: 632 µg/kg ds.
De voorwaarden per gebruik
Het tijdelijk handelingskader PFAS maakt een onderscheid in 4 types gebruik.
- Gebruik als bodem algemeen
- Gebruik als bodem binnen de kadastrale werkzone
- Bouwkundig bodemgebruik / Vormvast product algemeen
- Bouwkundig bodemgebruik / Vormvast product binnen de kadastrale werkzone
Bovendien dient in welbepaalde gevallen voor gebruik in waterwingebied of beschermingszone type I, II of III of gebruik 'onder water' (zie verder) bijkomend een kwaliteitstoets te worden uitgevoerd, volgens de Code van Goede Praktijk voor de kwaliteitstoets.
1. Gebruik als bodem (algemeen)
1.1. Voor gebruik als bodem dienen de concentraties van de bodemmaterialen te voldoen aan de Waarde voor Vrij Gebruik (WVG).
- PFOS: 3 µg/kg ds
- PFOA: 2 µg/kg ds
- Som kwantitatieve en indicatieve PFAS: 8 µg/kg ds
1.2. Voor gebruik van bodemmaterialen in Waterwingebied of beschermingszone type I, II of III of gebruik 'onder water' dient bijkomend een kwaliteitstoets te worden uitgevoerd.
Samenvattend schema 1 - gebruik als bodem algemeen:
2. Gebruik als bodem binnen de kadastrale werkzone
2.1. Bodemmaterialen die voldoen aan de waarden voor vrij gebruik (zie 1.1), kunnen steeds binnen de kadastrale werkzone worden hergebruikt.
2.2. Indien de waarden voor vrij gebruik worden overschreden, moeten de bodemmaterialen cumulatief voldoen aan de volgende voorwaarden:
- Concentraties in het vaste deel voor PFOS en PFOA <= 80 % Toetsingswaarde Saneringsnorm (TWSN) voor het betreffende bestemmingstype; EN
- Uitvoeren van een uitloogproef (cfr. CvGP voor de uitvoering v/e uitlogingstest ter bepaling v/d uitloogbaarheid van PFAS uit bodem en bodemmaterialen ), waarbij :
- OFWEL de som PFAS in het eluaat <= de cumulatieve toetsingswaarden grondwater (TW grondwater), zijnde
- som 20 PFAS: 100 ng/l; EN
- som van alle gemeten PFAS: 500 ng/l
- OFWEL de som PFAS in het eluaat <= 80% van de gemiddelde gemeten concentratie in het grondwater. Hiervoor dienen peilbuizen te worden geplaatst, conform de Richtlijn 'Bepaling gemiddelde grondwaterconcentratie PFAS in de kadastrale werkzone'
Deze laatste stap mag echter niet worden gehanteerd voor gebruik onder grondwaterniveau of in waterwingebied of beschermingszones I, II, III
- Het tijdelijk handelingskader voorziet ook de mogelijkheid om de methodiek met de uitloogproef te vervangen door een modelmatige aanpak. Deze methodiek dient te worden gevalideerd door VITO.
Samenvattend schema 2 - gebruik als bodem binnen de kadastrale werkzone
3. Bouwkundig bodemgebruik / Vormvast product algemeen
3.1. Bodemmaterialen voldoen aan WVG
- Bodemmaterialen die voldoen aan de waarden voor vrij gebruik (zie 1.1), kunnen in een bouwkundige toepassing of vormvast product worden gebruikt, maar;
- Als men de bodemmaterialen wil gebruiken in Waterwingebied of beschermingszone type I, II of III of gebruik 'onder water': uitvoeren van de kwaliteitstoets;
3.2 Bodematerialen voldoen niet aan WVG
In dat geval dient er cumulatief te zijn voldaan aan de volgende voorwaarden:
- Concentraties in het vaste deel voor PFOS en PFOA <= hoogste Toetsingswaarde Saneringsnorm; EN
- Uitvoeren van een uitloogproef (cfr. CvGP voor de uitvoering v/e uitlogingstest ter bepaling v/d uitloogbaarheid van PFAS uit bodem en bodemmaterialen), waarbij de som PFAS in het eluaat <= de cumulatieve toetsingswaarden grondwater, zijnde
- som 20 PFAS: 100 ng/l; EN
- som van alle gemeten PFAS: 500 ng/l
Samenvattend schema 3 - Bouwkundig bodemgebruik/Vormvast product - Algemeen
4. Bouwkundig bodemgebruik / Vormvast product binnen de kadastrale werkzone
4.1. Bodemmaterialen die voldoen aan de waarden voor vrij gebruik (zie 1.1), kunnen steeds binnen de kadastrale werkzone worden hergebruikt.
4.2. Indien de waarden voor vrij gebruik worden overschreden, moet er cumulatief te worden voldaan aan de volgende voorwaarden:
- Concentraties in het vaste deel voor PFOS en PFOA <= hoogste Toetsingswaarde Saneringsnorm; EN
- Uitvoeren van een uitloogproef (cfr. CvGP voor de uitvoering v/e uitlogingstest ter bepaling v/d uitloogbaarheid van PFAS uit bodem en bodemmaterialen ), waarbij :
- OFWEL de som PFAS in het eluaat <= dan de cumulatieve toetsingswaarden grondwater, zijnde
- som 20 PFAS: 100 ng/l; EN
- som van alle gemeten PFAS: 500 ng/l
- OFWEL de som PFAS in het eluaat <= 80% van de gemiddelde gemeten concentratie in het grondwater. Hiervoor dienen peilbuizen te worden geplaatst, conform de Richtlijn 'Bepaling gemiddelde grondwaterconcentratie PFAS in de kadastrale werkzone'. Deze laatste stap mag echter niet worden gehanteerd voor gebruik onder grondwaterniveau of in waterwingebied of beschermingszones I, II, III
- Het tijdelijk handelingskader voorziet ook de mogelijkheid om de methodiek met de uitloogproef te vervangen door een modelmatige aanpak. Deze methodiek dient te worden gevalideerd door vito.
Samenvattend schema 4 - Bouwkundig bodemgebruik/Vormvast product binnen de kadastrale werkzone
De kwaliteitstoets - Update 1 september 2023 :
De kwaliteitstoets is van toepassing voor gebruik buiten de kadastrale werkzone en dient te worden doorlopen voor de volgende gevallen:
- Gebruik van bodemmaterialen binnen waterwingebied, of beschermingszone type I, II, of III.
- Onderwatertoepassingen:
- Gebruik onder het natuurlijk (gemiddelde) grondwaterniveau (bvb. opvullen van een kelder).
- Gebruik in oppervlaktewaterlichaam (wanneer de waterloop minstens 8 maand per jaar onder water staat)
- Groeves & Graverijen (1) : In direct contact met grondwater of in direct contact met een ander oppervlaktewaterlichaam
- Groeves & Graverijen (2) : Geïsoleerd, geen direct contact met grondwater of een ander oppervlaktewaterlichaam
(Deze tweede cat. wordt niet beschouwd als een onderwatertoepassing : hier volstaat het dat de bodemmaterialen voldoen aan de TWVG)
Om te bepalen in welke categorie ((1) of (2)) een groeve of graverij ingedeeld is, dient de exploitant beroep te doen op een erkende bodemsaneringsdeskundige.
Samenvattend schema 5 - waterwingebied & beschermingszone I, II of III en onderwatertoepassingen (bron: CvGP Kwaliteitstoets versie 1 sept 2023)
Toetsing van het uitloogresultaat ihkv de kwaliteitstoets
In het bovenste schema van de kwaliteitstoets moet voor gebruik van bodemmaterialen in waterwingebied & beschermingszone I, II of III en onderwatertoepassingen het uitloogresultaat te voldoen aan de cumulatieve toetsingscriteria voor grondwater:
- De som PFAS in het eluaat <= dan de cumulatieve toetsingswaarden grondwater, zijnde
- som 20 PFAS: 100 ng/l; EN
- som van alle gemeten PFAS: 500 ng/L
Gebruik onder de gemiddelde grondwaterniveau
Indien men bodemmaterialen wenst te gebruiken die niet in aanmerking komen voor gebruik onder het natuurlijke grondwaterniveau, dient men op de eindbestemming het gemiddelde grondwaterniveau te bepalen. Dit dient steeds te gebeuren door een erkende bodemsaneringsdeskundige. De Code van goede praktijk - Opmaak kwaliteitstoets bij vrij gebruik van PFAS-houdend bodemmateriaal verwijst daarvoor naar de richtlijnen van DOV (2023).
